ئەوە چۆن بوو کورد لە نێونەچوو؟، نووسینی دکتۆر جەبار قادر
ئەوە چۆن بوو کورد لە نێونەچوو؟
زانایان کاتێ باس لە پرۆسەی دروستبوونی ئیتنۆسی کورد لە مێژوودا دەکەن، دەگەڕێنەوە بۆ دوو هەزار و پێنج سەد ساڵ لەمەوبەر. هەندێکیان پێیان وایە کە پرۆسەی کامڵبوونی کورد وەک گروپێکی ئەتنیکی سەربەخۆ هەزار ساڵی خایاندووە و لە کۆتاییدا بەر لە هەزار و پێنج سەد ساڵ لە سەر شانۆی مێژوو پەیدا بووە. تەنها شوێنەوارناسان و پسپۆرانی مێژووی کۆنی ڕۆژهەڵاتی نزیک، دەتوانن لەم بارەیەوە زانیاری ورد پیشکەش بکەن. نە باسەکەی من لێرەدا ئەمەیە و نە من پسپۆری ئەم بوارەم. باسەکەی من تایبەتە بە پرسێکی تر کە لەم چەند دێڕەی خوارەوە ئاماژەی پێدەکەم.
لەو کاتەوە کورد لە سەر شانۆی مێژوو پەیدا بووە و تا ئێستا، لەو ناوچانەی کورد لێیان دەژی، مێژوو ناوی دەیان گەل و گروپی ئەتنیکی بۆ تۆمار کردووین، کە ئێستا ناویان لە ناواندا نەماوە. بە پێی هەندێ سەرچاوەی مێژوویی لە ماوەی ئەو دوو هەزار و پێنج ساڵەدا زیاتر لە ٢٥ گەل و گروپی ئەتنیکی جیاواز لەو ناوچەیە لە نێوچوونە. پرسی لە نێوچوون بۆ خۆی قسە زۆر هەڵدەگرێت، چونکە زۆربەی ئەوانە لە نێو گەلانی دوای خۆیاندا تواونەتەوە و بە ناوی ترەوە هاتوونەتە سەر شانۆی مێژوو.
پێویست بەوە ناکات ئاماژە بە ناوەکان بکەین، چونکە ئەوەی هەندێ شتی لە بارەی مێژووی کۆن و سەدەکانی ناوەڕاستی ئەو ناوچەیەی خوێندبێتەوە، ئەو ناوانەی بە بیر دێنەوە.
پرسیارەکەی من لێرەدا ئەمەیە: ئەوە چۆنە، کورد کە ئەو هەموو سەدەیەی بەژێردەستەیی و داگیرکراوەیی بەسەر بردووە، نە خۆی و نە زمانەکەی، کە هیچ کاتێ زمانی دەسەڵاتێکی ئایینی و دونیایی دەستڕۆیشتوو نەبووە، لە نێونەچوونە؟.
ئەمە پرسیارێکە دەکرێ زۆر بە دوای وەڵامەکەیدا بگەڕێین، مخابن تا ئێستا وەڵامێکی زانستی یەکلاکەرەوە لە ئارادا نیە. دەکرێ دید و بۆچوون و لێکدانەوەی جیاواز لەم بارەوە هەبن، بەڵام وەڵامێکی زانستی پشتبەستوو بە سەرچاوەی ڕەسەن و یەکلاکەرەوە لە ئارادا نیە.
شەڕ و شوڕی هەمیشەیی بە درێژایی ئەو مێژووە و وێرانکردنی شوێنەوار، قەڵا و شارەکانی کوردستان و لە نێوبردنی بەڵگە، نووسین و سەرچاوەکان بە هۆیەکی سەرەکی ئەم بارەی مێژووی کورد دادەنرێ، ئاخر بەڵگە نەبێ، مێژوو نییە.
ئەوەی پێویستە لیرەدا بوترێ: دەبێ ئەم نەتەوەیە چ هێزێکی ناوەکی تیدا بێ، بەرگەی ئەو هەموو داگیرکارییە سەربازییە، سیاسيیە، ئابوورییە، ئایینییە و کولتوورییە...تاد گرتبێ و مابێتەوە؟.
بەلای منەوە ئەمە جۆرێکە لە کاری نەکردە، هەر ئەمە بۆ خۆی دەبێ مایەی شانازی بێ بۆ هەموومان. لە کاتە سەخت و دژوارەکاندا ئەم هێزە ناوەکییە، کوردی لە سەر پێ ڕاگرتووە. نەیارانی کورد هەموو هەوڵیان بۆ ئەوەیە وای لێ بکەن باوەڕی بە خۆی نەمێنێ و خۆی بخواتەوە. پێموایە لەو کاتانەدا ئەو هێزە ناوەکییە دەکەویتە کار.
هەڵبەتە زۆر باش دەزانم کە ئێستا ئەم قسانە دەردی کەم کەس دەرمان دەکەن، بەڵام ئەوانەی مێژووی سەدان ساڵەی کورد و گەلانی تریان خوێندووەو لە ئەزموونی گەلانی دونیا ئاگادارن، دەزانن دە ساڵ و بیست ساڵ بۆ مێژوو وەک دڵۆپێک ئاو وایە لە زەریایەک.
لە کاتێکدا هەموو ژمارەی کورد یەک دوو ملیۆن کەس بوو، دوو سێ هەزار خوێنەواری نەبوو، نیوەی خەڵکەکەی کۆچەر بوو و لە ژێر خێوەتدا ژیانی بەسەر دەبرد، هێڕشی عەرەب، بویهی، سەلجوقی، ئەتابکی، ئیلخانی، قەرەقۆینلوو، ئاق قۆینلوو، مەغۆل، عوسمانی، سەفەوی، ئەفشاری، قاجاری، ئینگلیز، فرەنسی، رووس، تورکی کەمالی، ڕەزا شا و بەعس و خومەینی و چەندین وردیلە داگیرکەر و وێرانکەر و تاڵانچی تری بینی و لەنێونەچوو، لەم سەردەمەدا کە ژمارەی زیاتر لە پەنجا ملیۆن و ئەم هێزە لە بن نەهاتووەی خوێنەوار، شارەزا، پیشەوەر و کرێکار و جوتیاری هەیە، چۆن لە نیو دەچێ؟.
هەندێ کوردناس ئاماژە بە هەندێ خاڵ دەکەن کە بەشێک لەم پرسە ڕوون دەکەنەوە. بۆ نموونە پێیانوایە گەلێکی بێ دەوڵەت و سەروەری وەک کورد پشتی بە هەندێ دامەزڕاوەی دیکەی کۆمەڵایەتی وەکوو هۆز و خێڵ بەستووە کە لە کاتی مەترسیدا کۆچی کردووە و خەڵکەکەی پاراستووە و ئابوورییەکەشی لە گەڵ خۆیدا پێچاوەتەوە و پەنای بردووەتە بەر چیاو و شوێنە دوور دەستەکان و لە چاوەڕوانیدا بووە تا مەترسییەکان ڕەوینەتەوە.
0 لێدوانەکان
Karla Gleichauf
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
M Shyamalan
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment
Liz Montano
12 May 2017 at 05:28 pm
On the other hand, we denounce with righteous indignation and dislike men who are so beguiled and demoralized by the charms of pleasure of the moment